15.12.12
Vinsæll glæpasagnahöfundur
A skrifaði morðgátur sem voru svo fyndnar og skemmtilegar að lesendur dóu úr hlátri við lestur bókanna.
4.12.12
Bakarí úr framtíðinni
Í gær spurði gömul, virðuleg kona mig hvort ég gæti þegið víndreitil.
„Nei, takk, ég er geðveikur,“ sagði ég. (Ég ætlaði að segja að ég væri með höfuðverk.)
Áðan keypti ég mér svo eitt chausson aux pommes, sem er það sem ég lifi á þessa dagana.
Afgreiðslumaðurinn í bakaríinu harðneitaði að taka við klinkinu mínu. Ég þráaðist við og hélt áfram að rétta honum skiptimyntina, nokkuð önuglega, enda þráðu vanræktir bragðlaukar mínir að finna dísætt bragðið af eplunum og bökunardeiginu umhverfis. Afgreiðslumaðurinn benti áfram á eitthvert óskilgreint tæki sem stóð við afgreiðsludiskinn og að lokum rann upp fyrir mér að þar var um að ræða einhvers konar myntgleypi. Ég hvolfdi úr lófanum í myntgleypinn og hann kyngdi aurunum mínum og gaf mér til baka.
Við lifum í framtíðinni.
„Nei, takk, ég er geðveikur,“ sagði ég. (Ég ætlaði að segja að ég væri með höfuðverk.)
Áðan keypti ég mér svo eitt chausson aux pommes, sem er það sem ég lifi á þessa dagana.
Afgreiðslumaðurinn í bakaríinu harðneitaði að taka við klinkinu mínu. Ég þráaðist við og hélt áfram að rétta honum skiptimyntina, nokkuð önuglega, enda þráðu vanræktir bragðlaukar mínir að finna dísætt bragðið af eplunum og bökunardeiginu umhverfis. Afgreiðslumaðurinn benti áfram á eitthvert óskilgreint tæki sem stóð við afgreiðsludiskinn og að lokum rann upp fyrir mér að þar var um að ræða einhvers konar myntgleypi. Ég hvolfdi úr lófanum í myntgleypinn og hann kyngdi aurunum mínum og gaf mér til baka.
Við lifum í framtíðinni.
2.12.12
29.11.12
Maðurinn sem gleymdi orðum en mundi rímið
(Frá 2010.)
Einn góðan veðurdag brotnaði stóllinn hans Guðmundar Óla. Hann hélt þegar út úr húsi sínu til að kaupa lím með það fyrir augum að líma stólinn aftur saman.
Hann gekk fram hjá byggingarsvæði. Í sömu mund féll múrsteinn fram af húsþaki og skall á höfðinu á honum.
Guðmundur Óli lyppaðist niður í jörðina, en reis snarlega á fætur aftur, hristi sig og skók og neri hvirfilinn. Stærðarinnar kúla hafði myndast á kollinum.
Guðmundur Óli strauk yfir kúluna og sagði:
„Ég er Guðmundur Óli, íslenskur ríkisborgari sem hélt út úr húsi sínu til að kaupa… til að kaupa… til að kaupa… til að kaupa… SLÍM. Allt það SLÍM sem…“
Á þessari stundu féll annar múrsteinn fram af húsþakinu og skall á höfðinu á Guðmundi Óla.
Guðmundur Óli nuddaði höfuðið og rakst þar á aðra kúlu.
„Ég er Guðmundur Óli, íslenskur ríkisborgari sem hélt út úr húsi til að… til að… STAUPA… SLÍM. Til að RAUPA RÍM.“
Á þessum tímapunkti féll þriðji múrsteinninn fram af húsþakinu og hafnaði á höfði Guðmundar Óla, með þeim afleiðingum að þriðja kúlan myndaðist.
„Ég, FORSVARI Guðmundur, hélt HRÚT MÚR húsi mínu til TAÐAUPA SLÍM. Til KVAÐ RAUPA RÍM… til STAÐ HLAUPA GRÍMuklæddur A…“
Á þessu andartaki féll fjórði múrsteinninn fram af húsþakinu og beint í höfuðið á Guðmundi Óla.
„Ég er… er… HVER ég BER ég er. Ég fór út úr húsi GIL TAÐ STAUPA SLÍM. SPIL KVAÐRAUPA RÍM… GIL STAÐ HLAUPA GRÍMuklæddur AÐ SÍMaklefa þegar í STAÐ MEGAR SLÝ ég…“
Á þessari stundu skall fimmti múrsteinninn á höfðinu á Guðmundi Óla.
„Ég MER… SÉ MÉR HVER SKER ég ER
SÉ MÉR HVER SKER ég ER hver
ÞÉR
ER
ÉG STÚR BÚT MÚR BLÚSI
GIL TAÐ STAUPA SLÍM SPIL KVAÐ SPIL RAUPA IL RÍM SPIL SPIL… GIL SPIL STAÐ YL HLAUPA GRÍMuklæddur SPIL AÐ SÍM SPIL í STAÐ SPIL
… KÍM
BLAÐ
í SMAÐ
DREAM!
TIL
SKIL
ÞIL
ÞYL
ÞIL
ÞYL
DREAM!
DYL GRAÐ BAÐ ÍM VIL ÍM KÍM DREAM RAÐ HIL GIL.“
Guðmundur Óli hafði ekki fyrr sleppt orðinu þegar sjötti múrsteinninn féll í höfuðið á honum.
Einn góðan veðurdag brotnaði stóllinn hans Guðmundar Óla. Hann hélt þegar út úr húsi sínu til að kaupa lím með það fyrir augum að líma stólinn aftur saman.
Hann gekk fram hjá byggingarsvæði. Í sömu mund féll múrsteinn fram af húsþaki og skall á höfðinu á honum.
Guðmundur Óli lyppaðist niður í jörðina, en reis snarlega á fætur aftur, hristi sig og skók og neri hvirfilinn. Stærðarinnar kúla hafði myndast á kollinum.
Guðmundur Óli strauk yfir kúluna og sagði:
„Ég er Guðmundur Óli, íslenskur ríkisborgari sem hélt út úr húsi sínu til að kaupa… til að kaupa… til að kaupa… til að kaupa… SLÍM. Allt það SLÍM sem…“
Á þessari stundu féll annar múrsteinn fram af húsþakinu og skall á höfðinu á Guðmundi Óla.
Guðmundur Óli nuddaði höfuðið og rakst þar á aðra kúlu.
„Ég er Guðmundur Óli, íslenskur ríkisborgari sem hélt út úr húsi til að… til að… STAUPA… SLÍM. Til að RAUPA RÍM.“
Á þessum tímapunkti féll þriðji múrsteinninn fram af húsþakinu og hafnaði á höfði Guðmundar Óla, með þeim afleiðingum að þriðja kúlan myndaðist.
„Ég, FORSVARI Guðmundur, hélt HRÚT MÚR húsi mínu til TAÐAUPA SLÍM. Til KVAÐ RAUPA RÍM… til STAÐ HLAUPA GRÍMuklæddur A…“
Á þessu andartaki féll fjórði múrsteinninn fram af húsþakinu og beint í höfuðið á Guðmundi Óla.
„Ég er… er… HVER ég BER ég er. Ég fór út úr húsi GIL TAÐ STAUPA SLÍM. SPIL KVAÐRAUPA RÍM… GIL STAÐ HLAUPA GRÍMuklæddur AÐ SÍMaklefa þegar í STAÐ MEGAR SLÝ ég…“
Á þessari stundu skall fimmti múrsteinninn á höfðinu á Guðmundi Óla.
„Ég MER… SÉ MÉR HVER SKER ég ER
SÉ MÉR HVER SKER ég ER hver
ÞÉR
ER
ÉG STÚR BÚT MÚR BLÚSI
GIL TAÐ STAUPA SLÍM SPIL KVAÐ SPIL RAUPA IL RÍM SPIL SPIL… GIL SPIL STAÐ YL HLAUPA GRÍMuklæddur SPIL AÐ SÍM SPIL í STAÐ SPIL
… KÍM
BLAÐ
í SMAÐ
DREAM!
TIL
SKIL
ÞIL
ÞYL
ÞIL
ÞYL
DREAM!
DYL GRAÐ BAÐ ÍM VIL ÍM KÍM DREAM RAÐ HIL GIL.“
Guðmundur Óli hafði ekki fyrr sleppt orðinu þegar sjötti múrsteinninn féll í höfuðið á honum.
Hér er annað lag sem ég kyrjaði fyrir Frakka um daginn:
Textinn er (kannski) enn á vinnslustigi.
STELPAN OG STRÁKURINN
við dönsum á dauðum laufblöðum
drögum ýsur út við sjó
ég gef henni allt sem mér áskotnast
aldrei er það samt nóg
og hún segist ætla að passa mig
hún er góða stelpan
en ég veit það er vonlaust því ég
er vondi strákurinn
við vefjum úr myrkrinu voðir
því við vitum hvað nóttin er köld
og setjist sólin án hennar
er hver sekúnda eins og öld
og ég segist ætla að bjarga henni
ég er góði strákurinn
en hún veit það er vonlaust því hún
er vonda stelpan
og ég á eftir að læra svo margt
en mér endist ekki ævin til að skilja þig
og ég á eftir að missa svo margt
en ég lifi það ekki af ef ég missi þig
við dönsum á dauðum laufblöðum
drögum ýsur út við sjó
ég gef henni allt sem mér áskotnast
ást mína og götótta skó
og hún segist ætla að frelsa mig
hún er glaða stelpan
en ég veit það er vonlaust því ég
er dapri strákurinn
fólk auglýsir sárt eftir einhverjum blíðum
til að elska og hughreysta sig
en horfðu mér fram hjá ég hef ekki orku
til að hughreysta aðra en mig
og ég segist ætla að frelsa hana
ég er glaði strákurinn
en hún veit það er vonlaust því hún
er vonda stelpan
og ég á eftir að læra svo margt
en mér endist ekki ævin til að skilja þig
og ég á eftir að missa svo margt
en ég lifi það ekki af ef ég missi þig
Textinn er (kannski) enn á vinnslustigi.
STELPAN OG STRÁKURINN
við dönsum á dauðum laufblöðum
drögum ýsur út við sjó
ég gef henni allt sem mér áskotnast
aldrei er það samt nóg
og hún segist ætla að passa mig
hún er góða stelpan
en ég veit það er vonlaust því ég
er vondi strákurinn
við vefjum úr myrkrinu voðir
því við vitum hvað nóttin er köld
og setjist sólin án hennar
er hver sekúnda eins og öld
og ég segist ætla að bjarga henni
ég er góði strákurinn
en hún veit það er vonlaust því hún
er vonda stelpan
og ég á eftir að læra svo margt
en mér endist ekki ævin til að skilja þig
og ég á eftir að missa svo margt
en ég lifi það ekki af ef ég missi þig
við dönsum á dauðum laufblöðum
drögum ýsur út við sjó
ég gef henni allt sem mér áskotnast
ást mína og götótta skó
og hún segist ætla að frelsa mig
hún er glaða stelpan
en ég veit það er vonlaust því ég
er dapri strákurinn
fólk auglýsir sárt eftir einhverjum blíðum
til að elska og hughreysta sig
en horfðu mér fram hjá ég hef ekki orku
til að hughreysta aðra en mig
og ég segist ætla að frelsa hana
ég er glaði strákurinn
en hún veit það er vonlaust því hún
er vonda stelpan
og ég á eftir að læra svo margt
en mér endist ekki ævin til að skilja þig
og ég á eftir að missa svo margt
en ég lifi það ekki af ef ég missi þig
27.11.12
Monsieur Sverrir Live in Paris
Í gær lék ég nokkur lög við hátíðlega opnunarathöfn nýs hamborgarastaðar hér í Parísarborg.
Meðal laganna sem ég flutti var nýlegt ljóð, segjum bara að það sé fullklárað. Ég komst svona nokkuð klakklaust í gegnum það (a.m.k. eitt mismæli – en ég efast um að það hafi truflað Frakkana mikið):
HAUSTLJÓÐ, PARÍS 2012:
við hvað ertu, hjarta mitt, svona hrætt?
hörfar í felur svo skelkað og raunamætt
ég vil að lífið sé leikur, þjáning og vinna
mig langar að finna til alls þess sem hægt er að finna
en suma daga er skepnan á skjön við mig
mig skortir tengingu við jörðina, sólina og þig
vorum við bara að þykjast, þú og ég, forðum?
þögninni fylgir oft meiri sársauki en orðum
það virkar lítið að vingast við þig og aðra
ef vináttan springur svo bara eins og næfurþunn blaðra
ég kæri mig ekkert um kossa sem brenna og svíða
ég kom ekki hingað til þess að sitja og bíða
hver vegur burt
er vegur aftur heim
ef ég verð um kjurt
breytist ég í stein
hver vegur út
er vegur aftur inn
og ég vafra og reika
en skil þig samt aldrei
„vinur minn“
við norðurgluggann minn norpa laglausir þrestir
nóttin er dimm en skuggar dagsins þó verstir
það fást engin svör nema forvitnast sé og spurt
einn fagran dag mun ég sigla héðan burt
hver vegur burt
er vegur aftur heim...
Meðal laganna sem ég flutti var nýlegt ljóð, segjum bara að það sé fullklárað. Ég komst svona nokkuð klakklaust í gegnum það (a.m.k. eitt mismæli – en ég efast um að það hafi truflað Frakkana mikið):
HAUSTLJÓÐ, PARÍS 2012:
við hvað ertu, hjarta mitt, svona hrætt?
hörfar í felur svo skelkað og raunamætt
ég vil að lífið sé leikur, þjáning og vinna
mig langar að finna til alls þess sem hægt er að finna
en suma daga er skepnan á skjön við mig
mig skortir tengingu við jörðina, sólina og þig
vorum við bara að þykjast, þú og ég, forðum?
þögninni fylgir oft meiri sársauki en orðum
það virkar lítið að vingast við þig og aðra
ef vináttan springur svo bara eins og næfurþunn blaðra
ég kæri mig ekkert um kossa sem brenna og svíða
ég kom ekki hingað til þess að sitja og bíða
hver vegur burt
er vegur aftur heim
ef ég verð um kjurt
breytist ég í stein
hver vegur út
er vegur aftur inn
og ég vafra og reika
en skil þig samt aldrei
„vinur minn“
við norðurgluggann minn norpa laglausir þrestir
nóttin er dimm en skuggar dagsins þó verstir
það fást engin svör nema forvitnast sé og spurt
einn fagran dag mun ég sigla héðan burt
hver vegur burt
er vegur aftur heim...
25.11.12
24.11.12
23.11.12
Stundum finnst mér
Stundum finnst mér að ég ætti að fylgjast betur með fréttum og taka virkari þátt í þjóðfélagsumræðunni.
Síðan fer ég að gera eitthvað annað.
Síðan fer ég að gera eitthvað annað.
Mikið tjáð með nokkrum hljóðum
Ég hef mjög oft heyrt tónlistarmenn lýsa því yfir að með músík megi tjá svo ótal margt sem einfaldlega sé ekki hægt að færa í orð – og ég skil aldrei neitt hvað þeir eru að tala um, hvorki þegar ég hlusta á þá tala um þetta né þegar ég heyri svo tónlistina þeirra.
Til dæmis situr dálítið í mér yfirlýsing gítarleikara og aðallagasmiðs hljómsveitarinnar Agent Fresco, um að tónlist geti tjáð „svo miklu fleira en hið ritaða orð“. (Ég heyrði þetta í sjónvarpinu fyrir allnokkru.)
Ég veit ekki til hvers þessi ágæti (og mjög svo hæfileikaríki) tónlistarmaður vísar með orðasambandinu „hið ritaða orð“ – þetta er eitthvað svo hátíðlegt og þrungið slíkum fjálgleika að hann hlýtur að eiga við sjálfa Biblíuna eða skýrslu Hagstofunnar um lágtekjumörk og tekjudreifingu 2003-2004.
Agent Fresco er reyndar mjög flink og efnileg hljómsveit og ég er ekki viss um að ég gæti skrifað neitt sem vekti sömu stemningu og músíkin þeirra.
Hins vegar veit ég ekki heldur hvaða undirtektir það vekti ef ég bæði vinkonu mína hana Marion um ylvolgan kaffibolla og sneið af randalín á lúður, á eftir þegar ég tylli mér á Le Petit Café – eða hvort ég gæti yfirhöfuð beðið hana um nokkuð að drekka/borða á lúður.
Ég held reyndar að þessi algenga hugmynd – um að segja megi fleira með laglínum og áslætti en orðum – vísi ekki til merkingar, heldur tilfinninga. Með tónlist má vissulega vekja mjög sterkar tilfinningar á mjög skömmum tíma – til dæmis með hressilegum stríðstakti – sem er ástæða þess hversu öflugt og vinsælt þetta listform er. Fólk „elskar“ að „upplifa“ tilfinningar, jafnvel þær sáru og vondu, svo framarlega sem við þurfum ekki að gjalda fyrir það. (Svo framarlega sem Godzilla er að borða einhvern annan.) Og þess vegna held ég að þessi fullyrðing – um að hægt sé að segja fleira með mandólínslætti en fimmliðahætti – rugli saman (merkingarlausum) tilfinningum og (vitsmunalegu) innihaldi.
Ef Doddi tyllir sér til dæmis við píanóið sitt og spilar Dm – þennan hinn sorglegasta moll allra molltegunda – setur Stína upp skeifu. Það merkir þó ekki annað en að Stína sé tilfinningavera.
Þess vegna held ég reyndar að hægt sé að segja miklu fleira með „hinu ritaða orði“ en „hinni leiknu nótu“. Til dæmis hef ég reynt að spila þetta á munnhörpuna mína frá því í dagrenningu:
Í fréttum er annars það helst að áðan flaug hjá gítar fyrir utan gluggann minn.
 |
| Hvað ætli drykkjurúturinn Billy Joel hafi um þetta að segja? |
Til dæmis situr dálítið í mér yfirlýsing gítarleikara og aðallagasmiðs hljómsveitarinnar Agent Fresco, um að tónlist geti tjáð „svo miklu fleira en hið ritaða orð“. (Ég heyrði þetta í sjónvarpinu fyrir allnokkru.)
Ég veit ekki til hvers þessi ágæti (og mjög svo hæfileikaríki) tónlistarmaður vísar með orðasambandinu „hið ritaða orð“ – þetta er eitthvað svo hátíðlegt og þrungið slíkum fjálgleika að hann hlýtur að eiga við sjálfa Biblíuna eða skýrslu Hagstofunnar um lágtekjumörk og tekjudreifingu 2003-2004.
Agent Fresco er reyndar mjög flink og efnileg hljómsveit og ég er ekki viss um að ég gæti skrifað neitt sem vekti sömu stemningu og músíkin þeirra.
Hins vegar veit ég ekki heldur hvaða undirtektir það vekti ef ég bæði vinkonu mína hana Marion um ylvolgan kaffibolla og sneið af randalín á lúður, á eftir þegar ég tylli mér á Le Petit Café – eða hvort ég gæti yfirhöfuð beðið hana um nokkuð að drekka/borða á lúður.
Ég held reyndar að þessi algenga hugmynd – um að segja megi fleira með laglínum og áslætti en orðum – vísi ekki til merkingar, heldur tilfinninga. Með tónlist má vissulega vekja mjög sterkar tilfinningar á mjög skömmum tíma – til dæmis með hressilegum stríðstakti – sem er ástæða þess hversu öflugt og vinsælt þetta listform er. Fólk „elskar“ að „upplifa“ tilfinningar, jafnvel þær sáru og vondu, svo framarlega sem við þurfum ekki að gjalda fyrir það. (Svo framarlega sem Godzilla er að borða einhvern annan.) Og þess vegna held ég að þessi fullyrðing – um að hægt sé að segja fleira með mandólínslætti en fimmliðahætti – rugli saman (merkingarlausum) tilfinningum og (vitsmunalegu) innihaldi. |
| Myndin tengist efni greinarinnar ekki beint. |
Ef Doddi tyllir sér til dæmis við píanóið sitt og spilar Dm – þennan hinn sorglegasta moll allra molltegunda – setur Stína upp skeifu. Það merkir þó ekki annað en að Stína sé tilfinningavera.
Þess vegna held ég reyndar að hægt sé að segja miklu fleira með „hinu ritaða orði“ en „hinni leiknu nótu“. Til dæmis hef ég reynt að spila þetta á munnhörpuna mína frá því í dagrenningu:
„Geislavirk efni glóa í myrkri eftir að ljós hefur skinið á þau og því taldi Henri Becquerel að glóðin, sem myndaðist í bakskautslömpum með röntgengeislun, gæti á einhvern hátt tengst þessu sjálflýsandi fyrirbæri.“án nokkurs árangurs, og þyki ég nokkuð slunginn á munnhörpu.
Í fréttum er annars það helst að áðan flaug hjá gítar fyrir utan gluggann minn.
22.11.12
Þættir úr daglegu lífi (12#)
Þegar hann sneri aftur úr vinnunni og opnaði heimili sitt voru allir Facebook-vinir hans þar saman komnir til að segja honum hvað drifið hefði á daga þeirra undanfarið.
20.11.12
Að eiga rétt á harmleiknum
Mig minnir að það hafi verið Milan Kundera sem sagði að nútíminn hefði rænt okkur réttinum til þess að upplifa harm – eða „tilkallinu til harmleiksins“. Eitthvað svoleiðis sagði Milan. Það er hallærislegt að finna til og steypa sér kollskít af gleði og þrá og depurð innan um snúrur og póstmódernísk glott.
William Saroyan er einn af þeim örfáu höfundum sem hafa í áranna rás orðið eins og einn af mínum bestu vinum. Ég hef á tilfinningunni að þessi maður, borinn og barnfæddur í Freskó, San Fransisco, en Armeni að uppruna, hafi einhvern veginn alltaf verið með lífið í lúkunum, allt undir. Hann var óheflaður, tilfinningaríkur, stundum engill, stundum drykkjusvoli, einn daginn var honum mikið hampað, daginn eftir var hann næstum öllum gleymdur. Í dag þykir merkikertum hann hallærislegur og gamaldags, of „sentímentalískur“.
Ég fór að hugsa um Saroyan þegar ég rakst á þessa fínu grein. Verk eftir hann hafa komið út á íslensku; Óskar Árni þýddi nokkrar sögur úr hinni frábæru fyrstu bók hans, The Daring Young Man on the Flying Trapeze, og kallaði safnið Kæra Gréta Garbo, og svo þýddi Gyrðir Elíasson tvær aðrar stórfínar bækur, My Name Is Aram og Madness in the Family, sem Ég heiti Aram og Geðbilun í ættinni. Saroyan skrifaði og gaf út fjöldamargar bækur, mjög misjafnar að gæðum, eins og gengur; ég held að óhætt sé líka að mæla með þekktustu skáldsögunni hans, The Human Comedy. Og ég er viss um að heimurinn væri ekkert síðri staður, og bókmenntirnar myndu skipta meira máli í daglega lífinu (skipta þær einhverju máli í dag?), ef aðeins yrði slakað á kaldhæðninni, skrúfað upp í einlægninni, og menn yrðu ekki feimnir við að hafa tilfinningar eins og Bill gamli.
Svo var hann líka með helvíti flott skegg:
William Saroyan er einn af þeim örfáu höfundum sem hafa í áranna rás orðið eins og einn af mínum bestu vinum. Ég hef á tilfinningunni að þessi maður, borinn og barnfæddur í Freskó, San Fransisco, en Armeni að uppruna, hafi einhvern veginn alltaf verið með lífið í lúkunum, allt undir. Hann var óheflaður, tilfinningaríkur, stundum engill, stundum drykkjusvoli, einn daginn var honum mikið hampað, daginn eftir var hann næstum öllum gleymdur. Í dag þykir merkikertum hann hallærislegur og gamaldags, of „sentímentalískur“.
The most solid advice for a writer is this, I think: Try to learn to breathe deeply, really to taste food when you eat, and when you sleep really to sleep. Try as much as possible to be wholly alive with all your might, and when you laugh, laugh like hell. And when you get angry, get good and angry. Try to be alive. You will be dead soon enough.Ef þetta er „sentimalismi“, þá er ég sekur.
Ég fór að hugsa um Saroyan þegar ég rakst á þessa fínu grein. Verk eftir hann hafa komið út á íslensku; Óskar Árni þýddi nokkrar sögur úr hinni frábæru fyrstu bók hans, The Daring Young Man on the Flying Trapeze, og kallaði safnið Kæra Gréta Garbo, og svo þýddi Gyrðir Elíasson tvær aðrar stórfínar bækur, My Name Is Aram og Madness in the Family, sem Ég heiti Aram og Geðbilun í ættinni. Saroyan skrifaði og gaf út fjöldamargar bækur, mjög misjafnar að gæðum, eins og gengur; ég held að óhætt sé líka að mæla með þekktustu skáldsögunni hans, The Human Comedy. Og ég er viss um að heimurinn væri ekkert síðri staður, og bókmenntirnar myndu skipta meira máli í daglega lífinu (skipta þær einhverju máli í dag?), ef aðeins yrði slakað á kaldhæðninni, skrúfað upp í einlægninni, og menn yrðu ekki feimnir við að hafa tilfinningar eins og Bill gamli.
Svo var hann líka með helvíti flott skegg:
19.11.12
Maðurinn á næsta borði
Maðurinn á næsta borði tók það dálítið óstinnt upp þegar ég byrjaði að teikna hann.
Farsímafitlandi
Hann karl faðir minn, Jónki Norlandíus II, benti mér á það í dag tölvuskeytleiðis að nýyrði eitt, sem hann smíðaði einn góðan veðurdag fyrir sjö árum, væri í dag orðið – já, einmitt – sjö ára gamalt.
Þetta er því merkisdagur: l'anniversaire nýyrðisins farsímafitlandi.
Sennilega á þetta orð enn betur við nú í dag en fyrir sjö árum; fatlímafitlið, eða jafnvel farsímafiktið (farsímakáfið er dálítið ósmekklegt; farsímaþukl ennþá verra og farsímagauf fangar ekki ákefð hinna fitlandi) hefur færst enn í aukana – og merking þess dýpkað og dýpkað.
Þetta orð kom fyrst fram á ljóðaplötu sem við gáfum út saman, Glamm, skömmu eftir að risaeðlurnar dóu út. Pater samdi ljóðin, ég tónlistina.
Í dagsins önn
Það hefur höklað á Esjuna,
gömlu, góðu Esjuna.
Tómir strætisvagnar aka sína leið.
Farsímafitlandi fólki á stjáki,
allt í sínum heimi.
Og sólin látrar sig senn.
Ung stúlka reigir sig státin,
horfir glenntum augum til himins,
hárið sítt, hvelfdur barmur.
Framtíð Íslands.
Í úthverfum bíða grunnar eftir húsum
og fólki sem flyst í þau.
Allir sinna sínu,
köttur skýst inn í húsasund,
fisksali hantérar þverskorna ýsu,
og Pétur Jónsson strýkur sér um vangann.
18.11.12
Hið heilaga orð
Mikið er ég feginn því að Obama var endurkjörinn.
Það versta við Mitt Romney er hversu leiðinlegur hann virkar. Ríkur mormóni sem hljómar eins og hann hafi ekki dregið frá tjöldin frá gluggunum hjá sér í 70 ár. (En þannig á hann sjálfsagt að hljóma, svo að hann höfði til allra hinna sem hafa í raun og veru ekki dregið frá hjá sér í jafn langan tíma.)
Um daginn lenti ég annars á rabbi við stúlku sem lærir með mér frönsku. Hún er fædd í Nígeríu, en hefur undanfarin ár búið í Chicago, og nú er hún komin til Parísar á vegum trúboðshreyfingar.
„Hlutverk mitt á jörðinni er að bjarga fólki,“ sagði hún, „og leiða það inn í guðdóminn.“ (Án gríns.)
Ég þorði ekki að spyrja: En hvað ef fólk vill ekki láta þig bjarga sér? og sagði því: „Já, það er mjög áhugavert.“
Það hafði ekki einu sinni hvarflað að mér að þessi stúlka væri trúuð, enda virkaði hún mjög indæl. En svona er ég nú lélegur mannþekkjari.
Skömmu síðar, þegar ég minntist á það að ég hygðist bráðum (bjartsýnin uppmáluð) lesa alla Biblíuna, sagði þessi vinkona mín: „Já, þú ættir að lesa hana, sko. Það merkilegasta við þá bók er að það er óhugsandi að menn hafi skrifað hana.“
„Hvað áttu við?“
„Bara. Ef þú lest Biblíuna blasir við að það er óhugsandi að menn hafi skrifað hana.“
Fram að þessu hafði ég setið á strák mínum. En þegar stúlkan benti mér á að Biblían væri öðruvísi en allt annað ritað mál, sagði ég hins vegar: „Þú veist að stærstur hluti sagnanna í Biblíunni er tekinn úr eldri goðsögnum og heimildum? Til dæmis sagan um Nóa og örkina, hún kemur líka fyrir í ...“ – hér þurfti ég að hugsa mig mjög lengi um áður en ég mundi loksins nafnið á söguljóðinu – „... Gilgameskviðu!“
Þetta hafði stúlkan raunar ekki hugmynd um. En hún hafði líka lítinn áhuga á þessu og þurfti bráðum að drífa sig.
Annars er góð bók um trúarofstæki Glataðir snillingar eftir færeyska höfundinn William Heinesen, sem hafnaði Nóbelsverðlaununum með þeim rökstuðningi að það myndi taka hann alltof langan tíma að drekka út allt verðlaunaféð.
Það versta við Mitt Romney er hversu leiðinlegur hann virkar. Ríkur mormóni sem hljómar eins og hann hafi ekki dregið frá tjöldin frá gluggunum hjá sér í 70 ár. (En þannig á hann sjálfsagt að hljóma, svo að hann höfði til allra hinna sem hafa í raun og veru ekki dregið frá hjá sér í jafn langan tíma.)
 |
| Romney reynir að koma auga á bandaríska fánann. |
Um daginn lenti ég annars á rabbi við stúlku sem lærir með mér frönsku. Hún er fædd í Nígeríu, en hefur undanfarin ár búið í Chicago, og nú er hún komin til Parísar á vegum trúboðshreyfingar.
„Hlutverk mitt á jörðinni er að bjarga fólki,“ sagði hún, „og leiða það inn í guðdóminn.“ (Án gríns.)
Ég þorði ekki að spyrja: En hvað ef fólk vill ekki láta þig bjarga sér? og sagði því: „Já, það er mjög áhugavert.“
Það hafði ekki einu sinni hvarflað að mér að þessi stúlka væri trúuð, enda virkaði hún mjög indæl. En svona er ég nú lélegur mannþekkjari.
Skömmu síðar, þegar ég minntist á það að ég hygðist bráðum (bjartsýnin uppmáluð) lesa alla Biblíuna, sagði þessi vinkona mín: „Já, þú ættir að lesa hana, sko. Það merkilegasta við þá bók er að það er óhugsandi að menn hafi skrifað hana.“
„Hvað áttu við?“
„Bara. Ef þú lest Biblíuna blasir við að það er óhugsandi að menn hafi skrifað hana.“
Fram að þessu hafði ég setið á strák mínum. En þegar stúlkan benti mér á að Biblían væri öðruvísi en allt annað ritað mál, sagði ég hins vegar: „Þú veist að stærstur hluti sagnanna í Biblíunni er tekinn úr eldri goðsögnum og heimildum? Til dæmis sagan um Nóa og örkina, hún kemur líka fyrir í ...“ – hér þurfti ég að hugsa mig mjög lengi um áður en ég mundi loksins nafnið á söguljóðinu – „... Gilgameskviðu!“
Þetta hafði stúlkan raunar ekki hugmynd um. En hún hafði líka lítinn áhuga á þessu og þurfti bráðum að drífa sig.
Annars er góð bók um trúarofstæki Glataðir snillingar eftir færeyska höfundinn William Heinesen, sem hafnaði Nóbelsverðlaununum með þeim rökstuðningi að það myndi taka hann alltof langan tíma að drekka út allt verðlaunaféð.
 |
| Heinesen. |
17.11.12
15.11.12
Grauturinn
Ég hef lengi haft á bak við eyrað að gerast nærfatafyrirsæta meðfram ritstörfunum, til að eiga fyrir salti í grautinn.
Í dag verður það að veruleika.
Í dag verður það að veruleika.
„lífið“
hvað táknar þetta litla orð?
eða orðið „heimur“?
„ástin“?
þvílík óskammfeilni að ætla sér að láta nokkur lítil orð
ná yfir heilar veraldir!
þvílík „óskammfeilni“!
„veraldir“
eða orðið „heimur“?
„ástin“?
þvílík óskammfeilni að ætla sér að láta nokkur lítil orð
ná yfir heilar veraldir!
þvílík „óskammfeilni“!
„veraldir“
Opinber játning lygalaups
Rétt í þessu kvaðst ég í starfsviðtali hafa „allnokkra reynslu af bakstri“.
Það er ekki satt.
Það er ekki satt.
Hjartað í þér fer sínu fram
hjartað í þér fer sínu fram
fræðimenn hafa sannað það og reynt
og það er undir þér einum komið hvort þú hlustar
hvort þú hlustar strax í dag
eða of seint
fræðimenn hafa sannað það og reynt
og það er undir þér einum komið hvort þú hlustar
hvort þú hlustar strax í dag
eða of seint
Veðrið á Íslandi
(2011, djassað og frjálslegt)
þú ert eins og veðrið á íslandi
óútreiknanleg og köld
að angist minni og eymd og pínu
og ástarbrjálsemi völd
mitt helsta markmið
var hamingja þín
þú hirtir allt
eins og ég væri galopið skartgripaskrín
þú ert eins og veðrið á íslandi
uppistaðan = dyntir + rok
atlot þín voru inngangur lífs míns
og ævinnar sögulok
mitt helsta markmið
var hamingja þín
þú hirtir allt
eins og ég væri galopið skartgripaskrín
allt sem maður á
er ástin og lífið
og trúin á þetta tvennt
en að varðveita trúna
að varðveita trúna
er aðeins einfeldningum hent
þú ert eins og veðrið á íslandi
óútreiknanleg og köld
að angist minni og eymd og pínu
og ástarbrjálsemi völd
mitt helsta markmið
var hamingja þín
þú hirtir allt
eins og ég væri galopið skartgripaskrín
þú ert eins og veðrið á íslandi
uppistaðan = dyntir + rok
atlot þín voru inngangur lífs míns
og ævinnar sögulok
mitt helsta markmið
var hamingja þín
þú hirtir allt
eins og ég væri galopið skartgripaskrín
allt sem maður á
er ástin og lífið
og trúin á þetta tvennt
en að varðveita trúna
að varðveita trúna
er aðeins einfeldningum hent
Á förnum vegi
„Hefurðu einhvern tímann pissað í flösku?“
„Hvers vegna spyrðu?“
„Vegna þess að flestir eru sannfærðir um að þegar maður er í spreng pissi hann heilu lítrunum af pissi, en raunin er sú að það tekur marga daga að fylla eina litla flösku!“
„Þekkjumst við?“
„Hvers vegna spyrðu?“
„Vegna þess að flestir eru sannfærðir um að þegar maður er í spreng pissi hann heilu lítrunum af pissi, en raunin er sú að það tekur marga daga að fylla eina litla flösku!“
„Þekkjumst við?“
Kaffidrykkja
Alfreð sagði að ástandið í Afríku væri bágt, sem var orð sem hann notaði talsvert mikið, bágt. Bertha sagðist aldrei hafa stigið fæti í aðra heimsálfu en Evrópu og raunar ekki kæra sig neitt um það. Þau ræddu Obama og Bertha sagði að sér þætti „gott“ að forseti Bandaríkjanna væri „svartur“, án þess að útskýra það neitt frekar. Þau voru sammála um að íslenskir stjórnmálamenn væru „ómerkilegur pappír“, en gátu þó komið sér saman um að Davíð Oddsson væri „nú ekkert blávatn“, þótt honum hefði reyndar stundum orðið á í messunni. „En það gengur náttúrlega ekki að alþingismenn stappi bara og þófi dögunum saman án þess að koma sér saman um nokkurn skapaðan hlut!“ sagði Alfreð. Þau hörmuðu bæði hversu fáir íslenskuðu orðið erlendan kveðskap. „Og allt bara úr ensku,“ andvarpaði Bertha. Alfreð þóttist telja að líf manneskju, sem hefði kaffibolla fyrir framan sig, væri einhvern veginn „þýðingarmeira“ en ella, og bætti síðan við: „Já, lífið yrði nú heldur bágt án kaffibaunarinnar.“ Undir þetta tók Bertha heils hugar. Í sömu andrá sáu þau grilla í plánetuna framundan, járnríkan massa úr bergi og ryki, og kolsvört eyðikyrrðin allt um kring.
Morgunkaffið
Yfir morgunkaffinu las hann bráðskemmtilega grein um það hvernig Internetið var að gera mannfólkið allt þrútið og sigið af þunglyndi og depurð og geðveikt. Hann borðaði crêpe með sykri og sítrónu og í greininni var meðal annars fjallað um ungt par sem svelti barnið sitt til dauða á meðan það hlúði að stafrænu barni á Netinu.
14.11.12
Góða eplakakan
Í kvöld er mér boðið í mat hjá manninum sem gerir góðu eplakökuna.
Ég vona að hann baki góðu eplakökuna.
Ég vona að hann baki góðu eplakökuna.
13.11.12
6.11.12
Kannski feitu pabbastrákarnir ættu bara að leggja sig (niður)?
Nú byrja feitu pabbastrákarnir enn að færa sig upp á skaftið.
Að þessu sinni vilja þeir til dæmis leggja niður Veðurstofuna. Kannski halda þeir að þá muni veðrið á Íslandi skána aðeins?
Eiginlega vilja þeir samt bara leggja allt niður. Þeir finnst líka ósköp gaman að gera lista. Meðal annars telja þeir upp Vegagerðina, fjárframlög til almenningssamgangna og Ríkisútvarpið (auðvitað), eina fjölmiðlabatterýið á Íslandi sem heldur úti menningarstarfsemi.
Ég hygg að feitu pabbastrákarnir trúi á „einstaklingsframtakið“.
Að þessu sinni vilja þeir til dæmis leggja niður Veðurstofuna. Kannski halda þeir að þá muni veðrið á Íslandi skána aðeins?
Eiginlega vilja þeir samt bara leggja allt niður. Þeir finnst líka ósköp gaman að gera lista. Meðal annars telja þeir upp Vegagerðina, fjárframlög til almenningssamgangna og Ríkisútvarpið (auðvitað), eina fjölmiðlabatterýið á Íslandi sem heldur úti menningarstarfsemi.
Ég hygg að feitu pabbastrákarnir trúi á „einstaklingsframtakið“.
5.11.12
Steypiregn
Mér hafa aldrei fundist kvikmyndirnar um James Bond neitt mjög skemmtilegar, aðallega vegna þess að James Bond er svo hégómafullur.
En ný heyrir til tíðinda: Nýjasta myndin, Skyfall, er langskásta Bond-mynd sem ég hef séð. (Ég hef reyndar ekki séð þær nærri því allar.) Mig minnir reyndar að hið sama hafi gilt um Casino Royale frá 2006 – hún var líka besta Bond-mynd sem ég hef séð. Þetta eru einu Bond-myndirnar þar sem Bond er ekki einhliða, aulalegur sprelligosi sem drepur bófa og serðir konur og hefur engar tilfinningar.
Í Skyfall fellir Bond meira að segja tár.
Að mínu viti er Daniel Craig góður Bond. Hann er alveg fáránlega ljótur, sem veitir karakternum aukna dýpt, og hefur úr betri handritum að moða en forverar hans.
Eyrun á honum ein sér eru næg ástæða til að sjá nýjustu myndina.
En ný heyrir til tíðinda: Nýjasta myndin, Skyfall, er langskásta Bond-mynd sem ég hef séð. (Ég hef reyndar ekki séð þær nærri því allar.) Mig minnir reyndar að hið sama hafi gilt um Casino Royale frá 2006 – hún var líka besta Bond-mynd sem ég hef séð. Þetta eru einu Bond-myndirnar þar sem Bond er ekki einhliða, aulalegur sprelligosi sem drepur bófa og serðir konur og hefur engar tilfinningar.
Í Skyfall fellir Bond meira að segja tár.
Að mínu viti er Daniel Craig góður Bond. Hann er alveg fáránlega ljótur, sem veitir karakternum aukna dýpt, og hefur úr betri handritum að moða en forverar hans.
Eyrun á honum ein sér eru næg ástæða til að sjá nýjustu myndina.
Mjög stór poki af súkkulaði
Hér uppi í skáp hjá mér stendur þriggja kílóa poki af dökku súkkulaði.
Á pokanum stendur: „MARIAGE DE GRANDS CRUS. GUANAJA. ASSEMBLAGE EXCLUSIF.“
Þetta er stærsti poki af súkkulaði sem ég hef séð.
Ætti ég að fá mér?
Á pokanum stendur: „MARIAGE DE GRANDS CRUS. GUANAJA. ASSEMBLAGE EXCLUSIF.“
Þetta er stærsti poki af súkkulaði sem ég hef séð.
Ætti ég að fá mér?
4.11.12
Besta leiðin til að borða kex
Við Herbert lágum yfir myndasögum inni í Griðastað stráka. Við vorum að skrópa í línulegri stærðfræði, eða verklegri efnafræði, eða ljóðrænni eðlisfræði, eða einhverju. Úti hellirigndi.
Ég dró fíkjukex upp úr töskunni minni. „Viltu?“
„Nei, takk. Ég borðaði áðan mjög væna samloku. Veistu hver er besta leiðin til að borða kex?“
Hann fylgdist með mér dreifa mylsnu á tréskúrsgólfið.
„Undir teppi á síðkvöldi með kúgfullt mjólkurglas?“
„Nei,“ sagði hann.
„Víst.“
„Besta leiðin til að borða kex er þessi: Fyrstu þarftu tvo trékofa. Köllum þá trékofa A og trékofa B. Í báðum trékofum ætti að vera dívan, eins og hér. Þetta ætti að vera undir sumarlok eða í haustbyrjun. Þú byrjar á því að fara út og tína allar hundasúrurnar sem þú finnur. Á leiðinni heim kaupirðu líka graslauk og kál og kannski nokkra kirsuberjatómata, og svo hrærirðu þessu saman í salat. Þú tekur lakið af dívaninum í trékofa A og dreifir salatinu yfir dýnuna. Síðan hjólarðu á tvímenningshjóli í mjög skemmtilegt partí, ásamt apanum sem er gæludýrið þitt. Apinn þinn sér til þess að þú hlýtur óskipta athygli allra sætustu stelpnana í partíinu. Þegar þú hefur drukkið aðeins of marga bjóra og ert orðinn ástfanginn af einni þeirra, hvíslarðu í eyra hennar: „Viltu prófa svoldið sem þú hefur aldrei prófað áður?“ Síðan hjólið þið apinn eins hratt og þið komist í trékofa B, þar sem apinn leggur sig, örmagna eftir allt fjörið. Þú hjólar aftur í partíið þar sem stúlkan bíður þín á stigaþrepinu. Fyrir utan trékofa A segir hún: „Ég hef aldrei komið inn í trékofa áður.“ Þá kyssirðu hana og segir: „Ég hef aldrei kynnst neinni eins og þér áður.“ Þú sviptir lakinu af dívaninum og sýnir henni hundasúrusalatið. Þú biður hana að leggjast, eftir að þú hefur afklætt hana mjög varlega, eins og þú sért að fletta hýðinu af viðkvæmum banana. Síðan spyrðu hver sé eftirlætis-dressingin hennar. Þú hellir yfir hana jógúrtsósu og segir síðan: „Ég gleymdi að kaupa kex!“ Þá hjólarðu út í búð eftir kexi og þaðan í trékofa B, þar sem þú og apinn þinn gæðið ykkur á kexinu.“
Ég dró fíkjukex upp úr töskunni minni. „Viltu?“
„Nei, takk. Ég borðaði áðan mjög væna samloku. Veistu hver er besta leiðin til að borða kex?“
Hann fylgdist með mér dreifa mylsnu á tréskúrsgólfið.
„Undir teppi á síðkvöldi með kúgfullt mjólkurglas?“
„Nei,“ sagði hann.
„Víst.“
„Besta leiðin til að borða kex er þessi: Fyrstu þarftu tvo trékofa. Köllum þá trékofa A og trékofa B. Í báðum trékofum ætti að vera dívan, eins og hér. Þetta ætti að vera undir sumarlok eða í haustbyrjun. Þú byrjar á því að fara út og tína allar hundasúrurnar sem þú finnur. Á leiðinni heim kaupirðu líka graslauk og kál og kannski nokkra kirsuberjatómata, og svo hrærirðu þessu saman í salat. Þú tekur lakið af dívaninum í trékofa A og dreifir salatinu yfir dýnuna. Síðan hjólarðu á tvímenningshjóli í mjög skemmtilegt partí, ásamt apanum sem er gæludýrið þitt. Apinn þinn sér til þess að þú hlýtur óskipta athygli allra sætustu stelpnana í partíinu. Þegar þú hefur drukkið aðeins of marga bjóra og ert orðinn ástfanginn af einni þeirra, hvíslarðu í eyra hennar: „Viltu prófa svoldið sem þú hefur aldrei prófað áður?“ Síðan hjólið þið apinn eins hratt og þið komist í trékofa B, þar sem apinn leggur sig, örmagna eftir allt fjörið. Þú hjólar aftur í partíið þar sem stúlkan bíður þín á stigaþrepinu. Fyrir utan trékofa A segir hún: „Ég hef aldrei komið inn í trékofa áður.“ Þá kyssirðu hana og segir: „Ég hef aldrei kynnst neinni eins og þér áður.“ Þú sviptir lakinu af dívaninum og sýnir henni hundasúrusalatið. Þú biður hana að leggjast, eftir að þú hefur afklætt hana mjög varlega, eins og þú sért að fletta hýðinu af viðkvæmum banana. Síðan spyrðu hver sé eftirlætis-dressingin hennar. Þú hellir yfir hana jógúrtsósu og segir síðan: „Ég gleymdi að kaupa kex!“ Þá hjólarðu út í búð eftir kexi og þaðan í trékofa B, þar sem þú og apinn þinn gæðið ykkur á kexinu.“
2.11.12
Misheppnuð bíóferð
Mig dreymdi að ég færi á bíó.
En mér til sárra vonbrigða sneri sætið mitt í salnum öfugt. Ég sá ekki á tjaldið.
En mér til sárra vonbrigða sneri sætið mitt í salnum öfugt. Ég sá ekki á tjaldið.
Stórar og þrýstnar varir
Fyrir allnokkru las ég í enskri þýðingu skáldsöguna Leiða eftir Alberto Moravia, ítalskan höfund sem gerði garðinn frægan á síðustu öld. Mér fannst hún nokkuð góð og las því aðra, Fyrirlitningu, einnig á ensku, og síðan fór ég og gerði eitthvað annað.
Fyrri bókin, sem á ensku ber þann söluvænlega titil Boredom, fjallar um málara sem hundleiðist öll veröldin. Hann setur jafnvel fram nýja þróunarsögu þar sem leiði er drifkrafturinn: Fyrst leiðist Guði svo ferlega að hann skapar heiminn og síðan drepleiðist Adam og Evu svo í aldingarðinum að þau smakka eplið og svo framvegis. Þetta er ágæt bók – og þessi endursögn mín á efni hennar mjög léleg.
Hin sagan, sem í ensku þýðingunni nefnist Contempt, fjallar um ungan rithöfund sem neyðist til að „sóa“ hæfileikum sínum í að skrifa kvikmyndahandrit (í stað þess að skrifa mjög listræn og merkileg leikrit) svo að hann hafi efni á fallegu húsi og ýmsu öðru veraldlegu handa fagurri eiginkonu sinni – sem er síðan ekkert nema vanþakklætið! Okkar maður fær meðal annars það verkefni að skrifa ásamt sérlunduðum Þjóðverja bíóhandrit að Ódysseifskviðu Hómers, fyrir montinn og háværan kvikmyndaframleiðanda, kvennamann. Með tímanum byrjar eiginkona höfundarins unga svo að fyrirlíta mann sinn, sem þó puðar öllum stundum fyrir hana – eða telur sig gera það – og botnar hvorki upp né niður í neinu. Þetta er líka mjög vond endursögn hjá mér, en bókin stendur hins vegar fyrir sínu.
Jean-Luc Godard gerði ágæta bíómynd eftir sögunni með Brigitte Bardot í aðalhlutverki.
Þetta er Brigitte Bardot:
Sennilega ætti ég að láta ljósmynd af henna fylgja hverri einustu bloggfærslu.
Mér fundust áðurnefndar bækur Moravia annars skemmtilega kaldar í krufningu sinni á tilfinningum söguhetjanna. Kaldhamraðar og vísindalegar, en um leið ljóðrænar og á köflum áhrifaríkar. Ég keypti aðra bók eftir Moravia, enn og aftur á ensku, Conjugal Love, nóvellu sem ég hef reyndar ekki enn nennt að lesa.
Í kjölfarið á þessum bóklestri mínum ritaði ég föður mínum vel ígrundaðan tölvupóst þar sem ég sagði eitthvað menningarlegt á borð við:
„Mér finnast bækur Alberto Moravia skemmtilegar bækur.“
Þá kom upp úr dúrnum að Thor frændi minn var ekki alveg sammála mér um ágæti verka Ítalans. Thor hafði þá setið með kauða á rithöfundaþingum, meðal annars í Róm, og segir í einu af greinasöfnunum sínum, Hvar er San Marino:
En margur góður rithöfundur hefur nú lent í öðru eins, að fá ekki Nóbelsverðlauninn.
Í tölvupóstskeyti setti pabbi Norland fram hugsanlega skýringu á því hversu vegna Thor hugnuðust ekki verk Moravia:
Hver veit?
Eða kannski fundust Thor bækurnar hans bara einfaldlega leiðinlegar?
Árið 1960 kom út önnur kvikmynd eftir skáldsögu Moravia, La Ciociara. Þar sló Sophia Loren rækilega í gegn. Amma Margrét man eftir að hafa séð þá mynd í bíó. Skáldsaga Moravia kom út á því merkilega ári 1957 – fæðingarári pabba.
Hér er Sophia Loren á góðri stund:
Óhætt er að fullyrða að þokkadísir hafi ekki veigrað sér við að leika í bíómyndunum sem byggðar voru á verkum Moravia. Vonandi er að það hafi reynst honum nokkur sárabót þegar ljóst var orðið að hann fengi sennilega aldrei Nóbelsverðlaunin.
Moravia var annars dálítið umdeildur á sínum tíma, alræmdur jafnvel, og þótti kannski ekki svo ýkja merkilegur pappír. Ég held reyndar að það hafi einkum gilt í hinum enskumælandi heimi. Þar þóttu bækur hans erótískar og kápurnar skörtuðu því oftar en ekki myndum af munúðarfullum konum. Þessi þykir nú reyndar sjálfsagt ekki svo ýkja sjokkerandi á klámöld, en örvaði þó vafalaust ímyndunarafl ungra drengja á sínum tíma:
Þess má svo að lokum geta að í ensku þýðingunum, sem ég las, kemur ekki fyrir ein kvenpersóna sem ekki hefur „full, round lips“.
Google-leit gefur meðal annars þessa niðurstöðu þegar leitað er að „full, round lips“:
Fyrri bókin, sem á ensku ber þann söluvænlega titil Boredom, fjallar um málara sem hundleiðist öll veröldin. Hann setur jafnvel fram nýja þróunarsögu þar sem leiði er drifkrafturinn: Fyrst leiðist Guði svo ferlega að hann skapar heiminn og síðan drepleiðist Adam og Evu svo í aldingarðinum að þau smakka eplið og svo framvegis. Þetta er ágæt bók – og þessi endursögn mín á efni hennar mjög léleg.
Hin sagan, sem í ensku þýðingunni nefnist Contempt, fjallar um ungan rithöfund sem neyðist til að „sóa“ hæfileikum sínum í að skrifa kvikmyndahandrit (í stað þess að skrifa mjög listræn og merkileg leikrit) svo að hann hafi efni á fallegu húsi og ýmsu öðru veraldlegu handa fagurri eiginkonu sinni – sem er síðan ekkert nema vanþakklætið! Okkar maður fær meðal annars það verkefni að skrifa ásamt sérlunduðum Þjóðverja bíóhandrit að Ódysseifskviðu Hómers, fyrir montinn og háværan kvikmyndaframleiðanda, kvennamann. Með tímanum byrjar eiginkona höfundarins unga svo að fyrirlíta mann sinn, sem þó puðar öllum stundum fyrir hana – eða telur sig gera það – og botnar hvorki upp né niður í neinu. Þetta er líka mjög vond endursögn hjá mér, en bókin stendur hins vegar fyrir sínu.Jean-Luc Godard gerði ágæta bíómynd eftir sögunni með Brigitte Bardot í aðalhlutverki.
Þetta er Brigitte Bardot:
Sennilega ætti ég að láta ljósmynd af henna fylgja hverri einustu bloggfærslu.
Mér fundust áðurnefndar bækur Moravia annars skemmtilega kaldar í krufningu sinni á tilfinningum söguhetjanna. Kaldhamraðar og vísindalegar, en um leið ljóðrænar og á köflum áhrifaríkar. Ég keypti aðra bók eftir Moravia, enn og aftur á ensku, Conjugal Love, nóvellu sem ég hef reyndar ekki enn nennt að lesa.
 |
| Hér strýkur Moravia, að því er virðist, dauðum ketti. |
Í kjölfarið á þessum bóklestri mínum ritaði ég föður mínum vel ígrundaðan tölvupóst þar sem ég sagði eitthvað menningarlegt á borð við:
„Mér finnast bækur Alberto Moravia skemmtilegar bækur.“
Þá kom upp úr dúrnum að Thor frændi minn var ekki alveg sammála mér um ágæti verka Ítalans. Thor hafði þá setið með kauða á rithöfundaþingum, meðal annars í Róm, og segir í einu af greinasöfnunum sínum, Hvar er San Marino:
Og þar birtist Moravia einsog skarplegur einmana reiknimeistari, sem stýrir vel skipulagðri vél sem ræður örlögum ótal höfunda og listamanna, haltur maður og dulur. Hann kemur snöggvast í salinn og fer um hann með öryggi hins æfða samkvæmismanns en ég hugsa: Þetta er einmana maður samt.Þar reyndist frændi reyndar sannspár – Moravia fékk aldrei Nóbelsverðlaunin.
Þetta ár var rekinn áróður fyrir því að hann fengi Nóbelsverðlaunin.
Mér finnst bækur hans samdar af kaldri reiknilist þótt þær eigi að fjalla um heitar ástríður. Ekki hef ég trú á því að hann fái Nóbelsverðlaunin.
En margur góður rithöfundur hefur nú lent í öðru eins, að fá ekki Nóbelsverðlauninn.
Í tölvupóstskeyti setti pabbi Norland fram hugsanlega skýringu á því hversu vegna Thor hugnuðust ekki verk Moravia:
Kannski hafa viðhorf Thors mótast af því að hann sá M. sem voldugan menningarpostula, sem menn búkkuðu sig og beygðu fyrir.*
Hver veit?
Eða kannski fundust Thor bækurnar hans bara einfaldlega leiðinlegar?
Árið 1960 kom út önnur kvikmynd eftir skáldsögu Moravia, La Ciociara. Þar sló Sophia Loren rækilega í gegn. Amma Margrét man eftir að hafa séð þá mynd í bíó. Skáldsaga Moravia kom út á því merkilega ári 1957 – fæðingarári pabba.
Hér er Sophia Loren á góðri stund:
Óhætt er að fullyrða að þokkadísir hafi ekki veigrað sér við að leika í bíómyndunum sem byggðar voru á verkum Moravia. Vonandi er að það hafi reynst honum nokkur sárabót þegar ljóst var orðið að hann fengi sennilega aldrei Nóbelsverðlaunin.
Moravia var annars dálítið umdeildur á sínum tíma, alræmdur jafnvel, og þótti kannski ekki svo ýkja merkilegur pappír. Ég held reyndar að það hafi einkum gilt í hinum enskumælandi heimi. Þar þóttu bækur hans erótískar og kápurnar skörtuðu því oftar en ekki myndum af munúðarfullum konum. Þessi þykir nú reyndar sjálfsagt ekki svo ýkja sjokkerandi á klámöld, en örvaði þó vafalaust ímyndunarafl ungra drengja á sínum tíma:
Þess má svo að lokum geta að í ensku þýðingunum, sem ég las, kemur ekki fyrir ein kvenpersóna sem ekki hefur „full, round lips“.
Google-leit gefur meðal annars þessa niðurstöðu þegar leitað er að „full, round lips“:
* Ég tek fram að þetta er birt án sérstaks leyfis pabba.
1.11.12
Ertu með meistaraverk í höfðinu þínu?
Þá er þetta tækifæri sem þú ættir ekki að láta fram hjá þér fara.
31.10.12
Enn af visku tepokanna
Tryggingafélögin ættu að fagna speki tepokans míns í kvöld:
„There is no such thing as an accident.“
„There is no such thing as an accident.“
Nýtt frumvarp til stjórnskipunarlaga
1. Allir mega brosa. :)
2. Allir eiga saman hálendið! :D
3. Á laugardögum er nammidagur. :)
4. Bannað er að semja frumvarp til stjórnskipunarlaga án þess að bjóða Ómari Ragnarsyni að vera memm.
5. Allir eiga saman fiskinn í sjónum! :D
6. Allir eiga ekki að þurfa að vera veikir. :(
7. Þetta er stjórnarskráin og stjórnvöldum ber að fara eftir henni. Þetta er hér tekið fram, því að það er ekki endilega víst að stjórnvöld hefðu fattað það annars.
2. Allir eiga saman hálendið! :D
3. Á laugardögum er nammidagur. :)
4. Bannað er að semja frumvarp til stjórnskipunarlaga án þess að bjóða Ómari Ragnarsyni að vera memm.
5. Allir eiga saman fiskinn í sjónum! :D
6. Allir eiga ekki að þurfa að vera veikir. :(
7. Þetta er stjórnarskráin og stjórnvöldum ber að fara eftir henni. Þetta er hér tekið fram, því að það er ekki endilega víst að stjórnvöld hefðu fattað það annars.
Dýr
Í þeim kafla frumvarps til nýrra stjórnskipunarlaga, sem nefnist Mannréttindi og náttúra, segir:
„Með lögum skal kveðið á um vernd dýra gegn illri meðferð [...].“
Verði ný stjórnarskrá lögleidd má því búast við því að í kjölfarið verði settir langir lagabálkar á borð við Hvernig koma á fram við Labradorinn sinn og Ekki gleyma að gefa gullfisknum þínum korn.
„Með lögum skal kveðið á um vernd dýra gegn illri meðferð [...].“
Verði ný stjórnarskrá lögleidd má því búast við því að í kjölfarið verði settir langir lagabálkar á borð við Hvernig koma á fram við Labradorinn sinn og Ekki gleyma að gefa gullfisknum þínum korn.
Stórkostleg saga af verðmætasköpun
Líkt og alþjóð veit, vinnur mannauður Íslands vinnur nú hörðum höndum að verðmætasköpun.
Nefndur mannauður lætur engan bilbug á sér finna, heldur skapar verðmæti við hvert færi sem gefst.
Íslenskum stjórnvöldum þykir jafnframt brýnt að huga að menningu þjóðarinnar.
Þetta kemur skýrt fram í þriðju málsgrein 24. gr. nýs uppkasts til stjórnskipunarlaga:
„Allir eiga rétt til að njóta andlegrar [...] heilsu [...].“
Nefndur mannauður lætur engan bilbug á sér finna, heldur skapar verðmæti við hvert færi sem gefst.
Íslenskum stjórnvöldum þykir jafnframt brýnt að huga að menningu þjóðarinnar.
Þetta kemur skýrt fram í þriðju málsgrein 24. gr. nýs uppkasts til stjórnskipunarlaga:
„Allir eiga rétt til að njóta andlegrar [...] heilsu [...].“
28.10.12
Ályktun um tónlist
Mörgum finnst gaman að hlusta á tónlist.
Mér finnst það stundum dálítið skemmtilegt, líka.
En ég hef líka tekið eftir því að síðan ég varð tvítugur hefur tónlistarsmekkur minn ekki breyst neitt. Ég hef ekki heldur uppgötvað neitt nýtt sem mér finnst skemmtilegt að heyra.
Þegar ég skrifa hlusta ég til dæmis annaðhvort á Graceland með Paul Simon eða The Unforgettable Fire með U2 eða Kind of Blue með Miles Davis eða Love Supreme með John Coltrane eða Mozart (platan Mozart for Meditation er þar efst á lista). Allt er þetta dót sem ég uppgötvaði fyrir löngu. Ég hlusta aldrei á neitt annað.
Ef ég reyni fer mér að leiðast.
Ég hef heyrt aðra lýsa sömu reynslu. Eftir tvítugt er vonlaust að uppgötva nýja tónlist.
Af þessu dreg ég þá ályktun að það sé mjög mikilvægt að kynnast sem mestri góðri tónlist fyrir tvítugt.
Mér finnst það stundum dálítið skemmtilegt, líka.
En ég hef líka tekið eftir því að síðan ég varð tvítugur hefur tónlistarsmekkur minn ekki breyst neitt. Ég hef ekki heldur uppgötvað neitt nýtt sem mér finnst skemmtilegt að heyra.
Þegar ég skrifa hlusta ég til dæmis annaðhvort á Graceland með Paul Simon eða The Unforgettable Fire með U2 eða Kind of Blue með Miles Davis eða Love Supreme með John Coltrane eða Mozart (platan Mozart for Meditation er þar efst á lista). Allt er þetta dót sem ég uppgötvaði fyrir löngu. Ég hlusta aldrei á neitt annað.
Ef ég reyni fer mér að leiðast.
Ég hef heyrt aðra lýsa sömu reynslu. Eftir tvítugt er vonlaust að uppgötva nýja tónlist.
Af þessu dreg ég þá ályktun að það sé mjög mikilvægt að kynnast sem mestri góðri tónlist fyrir tvítugt.
Veisla í farangrinum
Í gær endurlas ég eina af bestu bókum Ernests Hemingway, A Moveable Feast, eða Veislu í farangrinum eins og hún nefnist í íslenskun Laxness. Ég man að ég las útgáfu Halldórs fyrir löngu, löngu, þá sex ára, eða níu ára, eða ellefu ára, ég man það ekki, en ég man þó að mér fannst bókin þá strax dásamlega skemmtileg og skrítinn og líflega samin, enda þótt ég skildi auðvitað ekki mikið. Best man ég lyktina af þvælda harðspjalda-eintakinu mínu og að ég muðlaði Ballerina-kex á meðan ég las, eins og ég gerði mikið í þá daga.
Nokkrum árum síðar las ég A Moveable Feast svo í frumútgáfunni og fannst hún þá langtum síðri bók en mig minnti – rétt eins og þegar ég álpaðist einhvern tímann til að glugga í Candide Voltaires á ensku, sem er ekki hægt eftir að hafa lesið Birting H.K.L. (Auðvitað á maður samt helst að lesa þá bók á frönsku ef maður getur.) En ég ákvað sumsé að Hemingway væri stórlega ofmetinn lúsablesi og ekkert svo ýkja merkilegur.
En í gær endurlas ég Veislu í farangrinum í einnu setulotu, dáleiddur. Mikið er hún fín. Alltaf þegar ég sannfærist um að nú sé ekki lengur hægt að skrifa neitt merkilegt á íslensku þarf ég líka ekki annað en að glugga í bók eftir Laxness eða þýðingu, til dæmis útgáfu hans af Fjallkirkju Gunnars Gunnarssonar sem ég er líka með hér hjá mér í París og er önnur dásamlega hlý og einlæg bók, heldur þó lengri en Veisla í farangrinum og kannski full-löng – þessa dagana finnast mér bækur helst ekki eiga að vera neitt alltof langar, kannski einmitt vegna þess að ég hef strögglað við svo marga doðranta undanfarið, Infinite Jest, Fjallkirkjuna, Önnu Karenína, eitthvað svona dót, bækur til að rota fyllibyttur.
Allavega: ég beit það í mig fyrir dálítið löngu að hata Ernest Hemingway. Undanfarin ár hef ég brugðist við með orðunum: „Hann er nú bara ofmetinn miðjumoðsglópur!“ í hvert skipti sem einhver tekur að ausa verk hans lofi. Sjálfsagt stafar þessi þrákelki mín af hinum nöturlegu örlögum sem hann hlaut eftir að hann skaut sig í höfuðið með haglabyssu: nú talar fólk talar meira um manninn sem skrifaði bækurnar en bækurnar sjálfar. En bækurnar halda gildi sínu – það rifjaðist upp fyrir mér í gær.
Ég las mjög mikið af honum frekar snemma og þá ýmist í frumútgáfum eða íslenskum þýðingum. A Farewell to Arms, sem Laxness þýddi sem Vopnin kvödd en ég og tveir danskir vinir mínir, sem námu um þær mundir íslensku við Háskólu Íslands, endurþýddum sem Bless, bless, handleggir löngu síðar, fengum handritið svo aldrei útgefið (sem betur fer), og svo man ég að ég stalst stundum niður í kjallara til að lesa Gamli maðurinn og hafið þegar ég vann við að selja brauðristar. Síðan voru það fyrsta skáldsagan frá 1926, The Sun Also Rises, sem var ekki nógu góð þótt hún lofaði góðu um framhaldið, og The Garden of Eden sem kom út að Hemingway látnum og ég las um borð í lest á leið til Rómar. Mig minnir að í þeirri bók hafi E.H. sagt frá ástarþríhyrningi og söguhetjur bardúsað fátt annað en að baða sig í sjónum og panta sér áfenga drykki og tala í mjög fleyguðum setningum. Og margar smásagna hans eru auðvitað prýðilegar, þeirra frægust sjálfsagt Hills Like White Elephants þar sem „ísjakatæknin“ svokallaða nýtur sín til fulls.
Nú hefur Forlagið endurútgefið Veislu í farangrinum. Betri bók gefur Forlagið ekki út þetta árið, þótt vonandi gefi það líka út einhverja aðra góða bók þetta árið. Við sögu koma margar þekktar persónur, Ezra Pound, Gertrude Stein, James Joyce, og síðast en ekki síst F. Scott Fitzgerald og eiginkona hans, Zelda, sú alræmda kvensnift bókmenntanna; kaflinn þar sem Scott „veikist“ er einn af hápunktunum. Annars er yfir bókinni allri einhver angurvær og tregablandinn, en jafnframt svo ljúfur og vinalegur, tónn, og hún er skemmtileg, léttleikandi, fjörug, fyndin, einlæg, ég mæli með henni.
Þegar Hemingway fékk Nóbelinn árið 1954 segir sagan að hann hafi sent Kiljan símskeyti og beðist afsökunar á því að hirða af honum verðlaunin. Halldór þurfti því að bíða ári lengur eftir að röðin kæmi að honum. Þegar þessir tveir menn leiða saman hesta sína er annars ekki að spyrja að útkomunni – mér finnst að flestir ættu að lesa Veislu í farangrinum, helst bara strax í dag.
Nokkrum árum síðar las ég A Moveable Feast svo í frumútgáfunni og fannst hún þá langtum síðri bók en mig minnti – rétt eins og þegar ég álpaðist einhvern tímann til að glugga í Candide Voltaires á ensku, sem er ekki hægt eftir að hafa lesið Birting H.K.L. (Auðvitað á maður samt helst að lesa þá bók á frönsku ef maður getur.) En ég ákvað sumsé að Hemingway væri stórlega ofmetinn lúsablesi og ekkert svo ýkja merkilegur.
En í gær endurlas ég Veislu í farangrinum í einnu setulotu, dáleiddur. Mikið er hún fín. Alltaf þegar ég sannfærist um að nú sé ekki lengur hægt að skrifa neitt merkilegt á íslensku þarf ég líka ekki annað en að glugga í bók eftir Laxness eða þýðingu, til dæmis útgáfu hans af Fjallkirkju Gunnars Gunnarssonar sem ég er líka með hér hjá mér í París og er önnur dásamlega hlý og einlæg bók, heldur þó lengri en Veisla í farangrinum og kannski full-löng – þessa dagana finnast mér bækur helst ekki eiga að vera neitt alltof langar, kannski einmitt vegna þess að ég hef strögglað við svo marga doðranta undanfarið, Infinite Jest, Fjallkirkjuna, Önnu Karenína, eitthvað svona dót, bækur til að rota fyllibyttur.
Allavega: ég beit það í mig fyrir dálítið löngu að hata Ernest Hemingway. Undanfarin ár hef ég brugðist við með orðunum: „Hann er nú bara ofmetinn miðjumoðsglópur!“ í hvert skipti sem einhver tekur að ausa verk hans lofi. Sjálfsagt stafar þessi þrákelki mín af hinum nöturlegu örlögum sem hann hlaut eftir að hann skaut sig í höfuðið með haglabyssu: nú talar fólk talar meira um manninn sem skrifaði bækurnar en bækurnar sjálfar. En bækurnar halda gildi sínu – það rifjaðist upp fyrir mér í gær.
Ég las mjög mikið af honum frekar snemma og þá ýmist í frumútgáfum eða íslenskum þýðingum. A Farewell to Arms, sem Laxness þýddi sem Vopnin kvödd en ég og tveir danskir vinir mínir, sem námu um þær mundir íslensku við Háskólu Íslands, endurþýddum sem Bless, bless, handleggir löngu síðar, fengum handritið svo aldrei útgefið (sem betur fer), og svo man ég að ég stalst stundum niður í kjallara til að lesa Gamli maðurinn og hafið þegar ég vann við að selja brauðristar. Síðan voru það fyrsta skáldsagan frá 1926, The Sun Also Rises, sem var ekki nógu góð þótt hún lofaði góðu um framhaldið, og The Garden of Eden sem kom út að Hemingway látnum og ég las um borð í lest á leið til Rómar. Mig minnir að í þeirri bók hafi E.H. sagt frá ástarþríhyrningi og söguhetjur bardúsað fátt annað en að baða sig í sjónum og panta sér áfenga drykki og tala í mjög fleyguðum setningum. Og margar smásagna hans eru auðvitað prýðilegar, þeirra frægust sjálfsagt Hills Like White Elephants þar sem „ísjakatæknin“ svokallaða nýtur sín til fulls.
Nú hefur Forlagið endurútgefið Veislu í farangrinum. Betri bók gefur Forlagið ekki út þetta árið, þótt vonandi gefi það líka út einhverja aðra góða bók þetta árið. Við sögu koma margar þekktar persónur, Ezra Pound, Gertrude Stein, James Joyce, og síðast en ekki síst F. Scott Fitzgerald og eiginkona hans, Zelda, sú alræmda kvensnift bókmenntanna; kaflinn þar sem Scott „veikist“ er einn af hápunktunum. Annars er yfir bókinni allri einhver angurvær og tregablandinn, en jafnframt svo ljúfur og vinalegur, tónn, og hún er skemmtileg, léttleikandi, fjörug, fyndin, einlæg, ég mæli með henni.
Þegar Hemingway fékk Nóbelinn árið 1954 segir sagan að hann hafi sent Kiljan símskeyti og beðist afsökunar á því að hirða af honum verðlaunin. Halldór þurfti því að bíða ári lengur eftir að röðin kæmi að honum. Þegar þessir tveir menn leiða saman hesta sína er annars ekki að spyrja að útkomunni – mér finnst að flestir ættu að lesa Veislu í farangrinum, helst bara strax í dag.
27.10.12
Fögnum nú, öll sem eitt
Iðjusamasti og vandvirkasti höfundur Íslands þessa dagana hefur gefið út nýja bók, skáldsögu að þessu sinni. Því fagna ég – og hvet þig til að fagna því einnig.
Og lesa bókina, auðvitað.
Og lesa bókina, auðvitað.
24.10.12
Staða tannkremsins í nútímasamfélagi
Ef ég les enn eitt greinarkornið um skáldskap/ljóðabók sem hefst á vangaveltum um STÖÐU LJÓÐSINS og það HVORT LJÓÐIÐ SÉ KANNSKI DAUTT, steypi ég mér bugaður í mjög djúpa gjá. Eða: ég steypi mér kannski ekki bugaður í mjög djúpa í gjá, en ég ætla að minnsta kosti ekki að lesa þá grein til enda. Þetta er líka svo ótrúlega kjánalegt, krakkar! Að skrifa grein ber vott um líf. Að eitthvað sé gert að umfjöllunarefni greinar ber vott um að líf sé í umfjöllunarefninu. Að ljóðabækur séu gefnar út ber vott um að menn yrki ljóð og að einhverjir lesi þau jafnvel – sérvitringar, geðsjúklingar, pirraðir ungir menn, einmana konur og fangar.
Svo að við víkkum aðeins út sjónarhornið, þá hugsa ég að fáir myndu til dæmis halda því fram að kvikmyndagerð nútímans sé spruðlandi af lífi sem listform (þótt hún sé markaðsfræðilega enn býsna lífleg). Eða hver lítur svo á að það að fara í bíó jafngildi því að sækja listviðburð?
Enginn!
Hið sama mætti segja um tónlist. Allir sem ég þekki eru tónlistarmenn. Að semja tónlist í dag er vissulega leið til að fá listræna útrás, en voðalega lítið nýtt og merkilegt gerist. Þetta snýst yfirleitt bara um að halda gott partí eða að draga upp mynd af sér sem viðkvæmum og taugaveikluðum.
Myndlist? Einhver?
Mér finnst eiginlega að eina listformið þar sem menn eru enn að gera eitthvað nýtt og skemmtilegt sé skáldsögugerð. Sem er líka auðvitað það form sem er víðfeðmast og býður upp á flesta möguleika, þar er hægt að spanna allt – eða ætti að vera hægt að spanna allt. Framúrstefnulegar bækur geta jafnvel verið skemmtilegar – stundum.
En framúrstefnuleg tónlist er oftast álíka leiðinleg og framúrstefnulegar bíómyndir – og framúrstefnuleg myndlistarverk gætu drepið sel.
Einu sinni ranghvolfdi mjög drukkin stelpa í sér augunum og spurði mig: „Af hverju í ósköpunum ertu að skrifa ljóð? Ljóð!“ Hún sagði þetta orð – „Ljóð!“ – eins og það væri alveg merkingarlaust, enda verður það frekar merkingarlaust ef við hellum í okkur mörgum lítrum af bjór og endurtökum það svo mjög oft í röð: „Ljóð! Ljóð!“
En hún fattaði þetta bara ekki. Fyrir mér eru ljóð meira lifandi en flest annað, enda eru þau stór hluti af lífi mínu. Og um það snýst þetta að lokum: einstaklinga, ekki fjöldann. En í neyslugeggjuninni trompa sölutölur og sýnileiki allt annað og út frá slíkum viðmiðunum er ljóðið auðvitað álíka dautt og bumbubaninn eða diskó.
Sem þýðir þó ekki að við sem einstaklingar séum einnig dauð og höfum ekki lengur tilfinningar í brjóstinu. Að lesa góð ljóð lætur mér ekki líða eins og ljóðið sé dautt – þvert á móti* lætur það mér líða eins og það sé sprellifandi. Og það sem meira er um vert: góð ljóð eru áminning um að ég – og þú – erum líka sprelllifandi.
* Fróðleiksmoli dagsins: „Þvert á móti“ er vond íslenska, enda sletta úr dönsku: tværtimod.
Svo að við víkkum aðeins út sjónarhornið, þá hugsa ég að fáir myndu til dæmis halda því fram að kvikmyndagerð nútímans sé spruðlandi af lífi sem listform (þótt hún sé markaðsfræðilega enn býsna lífleg). Eða hver lítur svo á að það að fara í bíó jafngildi því að sækja listviðburð?
Enginn!
Hið sama mætti segja um tónlist. Allir sem ég þekki eru tónlistarmenn. Að semja tónlist í dag er vissulega leið til að fá listræna útrás, en voðalega lítið nýtt og merkilegt gerist. Þetta snýst yfirleitt bara um að halda gott partí eða að draga upp mynd af sér sem viðkvæmum og taugaveikluðum.
Myndlist? Einhver?
Mér finnst eiginlega að eina listformið þar sem menn eru enn að gera eitthvað nýtt og skemmtilegt sé skáldsögugerð. Sem er líka auðvitað það form sem er víðfeðmast og býður upp á flesta möguleika, þar er hægt að spanna allt – eða ætti að vera hægt að spanna allt. Framúrstefnulegar bækur geta jafnvel verið skemmtilegar – stundum.
En framúrstefnuleg tónlist er oftast álíka leiðinleg og framúrstefnulegar bíómyndir – og framúrstefnuleg myndlistarverk gætu drepið sel.
Einu sinni ranghvolfdi mjög drukkin stelpa í sér augunum og spurði mig: „Af hverju í ósköpunum ertu að skrifa ljóð? Ljóð!“ Hún sagði þetta orð – „Ljóð!“ – eins og það væri alveg merkingarlaust, enda verður það frekar merkingarlaust ef við hellum í okkur mörgum lítrum af bjór og endurtökum það svo mjög oft í röð: „Ljóð! Ljóð!“
En hún fattaði þetta bara ekki. Fyrir mér eru ljóð meira lifandi en flest annað, enda eru þau stór hluti af lífi mínu. Og um það snýst þetta að lokum: einstaklinga, ekki fjöldann. En í neyslugeggjuninni trompa sölutölur og sýnileiki allt annað og út frá slíkum viðmiðunum er ljóðið auðvitað álíka dautt og bumbubaninn eða diskó.
Sem þýðir þó ekki að við sem einstaklingar séum einnig dauð og höfum ekki lengur tilfinningar í brjóstinu. Að lesa góð ljóð lætur mér ekki líða eins og ljóðið sé dautt – þvert á móti* lætur það mér líða eins og það sé sprellifandi. Og það sem meira er um vert: góð ljóð eru áminning um að ég – og þú – erum líka sprelllifandi.
* Fróðleiksmoli dagsins: „Þvert á móti“ er vond íslenska, enda sletta úr dönsku: tværtimod.
23.10.12
„Og þar héldu vændiskonur æsku minnar til“
Listamaður einn með bláa derhúfu og yfirvaraskegg sagði mér að litlir bakgarðar á kirkjulóðum væru draumkenndir staðir þar sem skrítnir hlutir gerðust – og allt gæti gerst.
Frönskunám. Sjötti kafli
Við hlið mér situr nú vingjarnlegur náungi frá Lýbíu.
Hann muldrar málfræðiæfingar dreymnum, seiðandi rómi í eyra mér. Hann hallar sér svo nálægt mér að ég finn heitan og rakan andardráttinn á hálsinum.
Ég skil ekki orð af því sem hann segir, en ég svara með því sem mér dettur í hug að segja, og það virðist duga honum.
Hann er vinur minn frá Lýbíu.
Hann muldrar málfræðiæfingar dreymnum, seiðandi rómi í eyra mér. Hann hallar sér svo nálægt mér að ég finn heitan og rakan andardráttinn á hálsinum.
Ég skil ekki orð af því sem hann segir, en ég svara með því sem mér dettur í hug að segja, og það virðist duga honum.
Hann er vinur minn frá Lýbíu.
Stjórnarskrá
Mér finnst að stjórnarskrá eigi að vera stutt – eins stutt og hægt er.
Allt að því ljóðræn.
Menn eiga að geta lært hana utanbókar og þulið fyrir munni sér á myrkum vetrarkvöldum á leiðinni heim eftir fyllerí.
Allt að því ljóðræn.
Menn eiga að geta lært hana utanbókar og þulið fyrir munni sér á myrkum vetrarkvöldum á leiðinni heim eftir fyllerí.
22.10.12
21.10.12
Í gær
Nokkrir menn lokuðu mig inn í klefa og létu mig lesa ártöl í hátalakerfi:
„... 202876 fyrir Krist. 202875 fyrir Krist. 202874 fyrir Krist...“
Lesturinn ómaði yfir laufþungan, regnvotan almenningsgarð:
„... 202873 fyrir Krist. 202872 fyrir Krist. 202871 fyrir Krist...“
Þetta var kannski það leiðinlegasta sem ég hef gert.
„... 202876 fyrir Krist. 202875 fyrir Krist. 202874 fyrir Krist...“
Lesturinn ómaði yfir laufþungan, regnvotan almenningsgarð:
„... 202873 fyrir Krist. 202872 fyrir Krist. 202871 fyrir Krist...“
Þetta var kannski það leiðinlegasta sem ég hef gert.
Lýstu mig upp
lýstu mig upp
að utan og innan
örvaðu hjartsláttinn
og komdu svo nær til að finna' hann
lýstu mig upp
svo ég stígi yfir strikið
og stefni fram á við
án þess að hugsa of mikið
lýstu mig upp
í huga og hjarta
og hreinsaðu burt
allar ástæður til að kvarta
lýstu mig upp
svo ég sjái til sólar
þegar svart er og dimmt
og ekkert á henni bólar
lýstu mig upp
svo ég stígi yfir strikið
og stóli á innblásturinn
og augnablikið
* Ljósmynd: Jóhann Smári Karlsson.
19.10.12
Brandarinn mikli
Fyrr í dag hrökklaðist ég í vesaldómi mínum inn á Starbucks, og þegar afgreiðslustrákurinn krafði mig um nafn til að rita á götumálið mitt, kvaðst ég heita Batman.
Honum stökk ekki bros, heldur ritaði þetta stórum stöfum á götumálið.
BATMAN.
Skömmu síðar, þegar kaffið mitt var komið í götumálið sem á stóð BATMAN, kallaði annar afgreiðslustrákur: „Batman! Kaffi Batmans er tilbúið!“
Honum stökk ekki heldur bros.
Ég tók við götumálinu og gekk út.
Honum stökk ekki bros, heldur ritaði þetta stórum stöfum á götumálið.
BATMAN.
Skömmu síðar, þegar kaffið mitt var komið í götumálið sem á stóð BATMAN, kallaði annar afgreiðslustrákur: „Batman! Kaffi Batmans er tilbúið!“
Honum stökk ekki heldur bros.
Ég tók við götumálinu og gekk út.
Frönskunám. Fimmti kafli
Sænsku stelpurnar tvær sem eru með mér í bekk virðast ekki geta troðið því inn í hausinn á sér að ég skil það sem þær segja á sænsku.
Og ef ég reyni að tala við þær á dönsku flissa þær bara og horfa á mig eins og ég sé geðveikur.
Kannski er ég geðveikur.
Og ef ég reyni að tala við þær á dönsku flissa þær bara og horfa á mig eins og ég sé geðveikur.
Kannski er ég geðveikur.
18.10.12
Frönskunám. Fjórði kafli
Þegar ég tala íslensku er röddin í mér oft býsna djúp.
Þegar ég tala ensku dýpkar hún enn.
Þegar ég reyni að tala frönsku verður hún ÓGEÐSLEGA djúp.
Þegar ég tala ensku dýpkar hún enn.
Þegar ég reyni að tala frönsku verður hún ÓGEÐSLEGA djúp.
Að safna sæði stórmenna
Bókin er svo smekklaus og yfirgengileg að lesandinn lítur fram hjá afbrigðilegheitunum, að vísu dálítið rjóður og trekktur á taugum, og hlær að allri vitleysunni, svo langt er farið yfir strikið. Dahl byggir Oswald frænda lauslega á Ítalanum Giacomo Girolamo Casanova de Seingalt, sem hefur í síðari tíð einkum orðið þekktur fyrir stóðlífi sitt (nafnið Casanova er auðvitað löngu orðið samnefnari fyrir „kvennaflagari“), þótt sjálfur hafi Giacomo einungis litið á kynlífsiðkun sína sem aukagetu. Fyrst og síðast var hann ævintýramaður, heimspekingur og cosmopolite. Hann ritaði á frönsku, með ýmsum ítölskuslettum, stórskemmtilega ævisögu í mörgum bindum, Histoire de ma vie (Saga lífs míns), og sú bók er víst ein gleggsta heimild sem til er um líf og siði efri stétta evrópsks samfélags á átjándu öld. Verkið skrifaði hann hniginn að aldri, hafði þá gerst bókasafnsfræðingur tékkneska greifans Joseph Karl von Waldstein. Í Tékklandi fannst Casanova svo leiðinlegt að vera að hann tók að rifja upp æviminningar sínar.Sagan segir að Roald Dahl hafi ekki heldur verið við eina fjölina felldur. Hann gegndi til dæmis stöðu bólfaraspæjarara bresku þjóðarinnar í síðari heimsstyrjöldinni – að mér skilst. Einhvers staðar las ég líka að hann hefði þá einkum haft það hlutverk að fleka eiginkonur háttsettra manna í Bandaríkjaher, í von um að geta veitt upp úr dísunum mikilvægar upplýsingar þegar þær gættu ekki að sér á koddanum. Einhverju sinni hafði honum tekist að tæla eina slíka upp í rúm til sín, en guggnaði síðna þegar á hólminn var komið. Hann afsakaði sig, tiplaði fram og hringdi til breskra yfirmanna sinna. „Ég get þetta ekki,“ á hann að hafa sagt. „Ég get þetta ekki núna.“
„Roald! Hugsaðu um velferð þjóðar þinnar og skríddu aftur upp í rúm!“ var sagt á hinni línunni.
Svoleiðis var nú það.
 |
| Roald Dahl kunni ekki síður að meta hunda en konur. |
Iðjusemi
Ég las það í bók eftir Frank O'Connor, The Lonely Voice, að hann hefði stundum skrifað fimmtíu uppköst að smásögunum sínum, áður en hann sendi þær frá sér.
Það finnast mér vera mörg uppköst.
Það finnast mér vera mörg uppköst.
17.10.12
Kryppa iPöddunnar
Á þessari lauslátu öld er nauðsynlegt að vita hvar gengið er að góðu útvarpsefni vísu.
Undanfarið hef ég komið mér upp þeim ávana að hlusta á hlaðvarp (podcast) á strunsi mínu um hina nöturlegu og gráu borg, París.
Til dæmis eru þættir Péturs Gunnarssonar um Roussaeu mjög fínir. Þeim má hala niður hér.
Pétur er þeirri gáfu gæddur að tala hægt, skýrt og óþvingað, en aldrei eins og hann sé að TALA Í ÚTVARPIÐ.
Hið sama verður þó ekki sagt um alla starfsmenn RÚV, en þá er hægt að nýta sér besta eiginleika iPöddunnar, og slökkva á henni.
Undanfarið hef ég komið mér upp þeim ávana að hlusta á hlaðvarp (podcast) á strunsi mínu um hina nöturlegu og gráu borg, París.Til dæmis eru þættir Péturs Gunnarssonar um Roussaeu mjög fínir. Þeim má hala niður hér.
Pétur er þeirri gáfu gæddur að tala hægt, skýrt og óþvingað, en aldrei eins og hann sé að TALA Í ÚTVARPIÐ.
Hið sama verður þó ekki sagt um alla starfsmenn RÚV, en þá er hægt að nýta sér besta eiginleika iPöddunnar, og slökkva á henni.
16.10.12
Hetjur rafeindaaldar
Konungur nördanna – George Lucas – er kallaður mesti listamaður nútímans í þessari grein.
Ekki leynir sér að höfundur greinarinnar, Camille Paglia, elskar listamanninn heitar en eigið líf.
Svona lítur Lucas út á stundu þar sem einhver tók ljósmynd af honum, en hefði betur sleppt því:
Svona lítur Lucas út á stundu þar sem einhver tók ljósmynd af honum, en hefði betur sleppt því:
 |
| Lucas notar hárgel frá Shockwave. |
Sjálfsagt er viðeigandi að tæknilúðinn mesti sé jafnframt mesti listamaðurinn dagsins í dag. Þar með skipar hann sér sess við hlið hinnar stóru hetju nútímans, Steve heitins Jobs, hippíska tæknifrumkvöðulsins sem einnig var dálítið nördalegur.
Hetjur rafeindaaldar hljóta líka að vera dálítið nördalegar. Einu sinni notuðu hetjur spjót, nú nota þær snúrur.
Hins vegar veit ég svo sem ekki hvort sú fullyrðing að George Lucas sé mesti listamaður nútímans standist skoðun. Ég man þó að mér fundust gömlu Stjörnustríðs-myndirnar rosa skemmtilegar sem barn. Ég horfði á þær aftur og aftur með vinum mínum. Mér fundust þær næstum því jafn skemmtilegar og mér fundust nýju Stjörnustríðsmyndirnar leiðinlegar sem unglingur.
 |
| Jar Jar Binks – mest pirrandi persóna kvikmyndasögunnar – á dauðastundinni. |
Subscribe to:
Posts (Atom)